Dlaczego Europa podbiła cały świat? Wyższość, czy przypadek

Grabaz5

Nowicjusz
Dołączył
9 Maj 2011
Posty
187
Punkty reakcji
6
Szczęście szczęściem, ale rozwój cywilizacyjny Ameryk był według mnie na tak wysokim poziomie że mogli się oni spokojnie przeciwstawić białym najeźdźcą. Majowie, Aztekowie, mniejsze ludy. Czy to nie były cywilizacje na miarę naszych Europejskich?
 

Iron Duke

Bywalec
Dołączył
30 Styczeń 2011
Posty
1 231
Punkty reakcji
41
Miasto
z naszej Galaktyki
Panowie hannab1 i grabaz5,

jaki według Was byłby wynik starcia współczesnej dywizji pancernej, z Krzyżakami pod Grunwaldem?

A z taką dysproporcją technologiczną mieliśmy do czynienia gdy Europejczycy postawili stopy na amerykańskim brzegu.
Cywilizacje Indian były opóźnione o 2000 - 3000 lat, w stosunku do XV, XVI wiecznej Europy.

Dlatego o żadnych szansach nie było mowy.

Zupełnie inaczej wyglądały europejskie podboje ludów na zbliżonym cywilizacyjnie poziomie, w Azji. Udało się nam uzyskać częściową kontrolę nad Indiami, Chinami, na krótko. Ale już taka Japonia, na to nie pozwoliła!
 

Grabaz5

Nowicjusz
Dołączył
9 Maj 2011
Posty
187
Punkty reakcji
6
Zdecydowaną przewagą konkwistadorów musiał być z pewnością proch strzelniczy, którego działania Indianie nie pojmowali.
Historia Japonii to w ogóle ciekawa jest. Przez długi okres czasu zamknięta dla innych państw co pozwoliło jej na zachowanie w ukryciu wielu bogatych odkryć. Taka indywidualność w przypadku państw europejskich odmieniła by znacznie ich pozycje.
 
B

ButyJ_zbanowany

Guest
Myślę, że różnorodność Europejczyków też miała na to swój wpływ - jedni stawiali na handel i powolną, delikatną ekspansję, drudzy skupiali się na ościennych sąsiadach, by rozszerzać swoje granice. Co kraj to obyczaj - i te różnice miały znaczenie.
Spójrzmy - Hiszpanie jako pierwsi zdecydowali się szukać szczęścia za wielką wodą na zachodzie, a Portugalczycy nie. Gdybyśmy zamiast Hiszpanii i Portugalii mieli jedno państwo na Płw. Iberyjskim to co? Niewykluczone, że nikt tak bardzo by się nie spieszył za wodę. Różne narody, rózne cele. Moim zdaniem dzięki indywidualnościom właśnie Europa zdobyła taką pozycję.
 

hannab1

Nowicjusz
Dołączył
8 Styczeń 2011
Posty
525
Punkty reakcji
25
Miasto
Ogród Eden
Panowie hannab1 i grabaz5,

jaki według Was byłby wynik starcia współczesnej dywizji pancernej, z Krzyżakami pod Grunwaldem?

A z taką dysproporcją technologiczną mieliśmy do czynienia gdy Europejczycy postawili stopy na amerykańskim brzegu.
Cywilizacje Indian były opóźnione o 2000 - 3000 lat, w stosunku do XV, XVI wiecznej Europy.

Dlatego o żadnych szansach nie było mowy.

Zupełnie inaczej wyglądały europejskie podboje ludów na zbliżonym cywilizacyjnie poziomie, w Azji. Udało się nam uzyskać częściową kontrolę nad Indiami, Chinami, na krótko. Ale już taka Japonia, na to nie pozwoliła!
Wszystko zależy od dysproporcji nie tylko od technologii.Armia Montezumy liczyła kilkadziesiąt tysięcy wojowników którzy bynajmniej nie byli tchórzami ,Cortez również dysponował żołnierzami uzbrojonymi ,zdesperowanymi (nie mieli odwrotu) i uzbrojonymi w broń palną.
Mimo to myślę ,że zdecydowana postawa indiańskiego wodza pozwoliłaby rozgromić Hiszpanów( muchy meszki potrafią zabić krowę
smile.gif
)Montezuma był bardziej uczonym ,myślicielem niż wodzem a później stał się pełnym urojeń i przeświadczonym o nieuchronności paranoikiem ,na dodatek od wielu lat jego odwaga nie była wystawiana na próbę.Jak wcześniej wspomniałem cudowny rozkwit, przepych i niezachwiana chwała imperium spowodowała pewną demoralizację potęgi Azteków.
Amerykanie mieli przygniatającą przewagę w Wietnamie ,Rosjanie w Afganistanie ,co z tego ?
Spryt Corteza , paranoja Montezumy i dużo cholernego przypadku oto powód sukcesu Hiszpanów nie przewaga technologiczna.

Nie uogólniaj mówiąc o różnicy w rozwoju bo w dziedzinie np. astronomii poziom Majów Europejczycy osiągneli dopiero w XXw.

Opóżnienie cywilizacji Indian.? Sama nazwa nadana im przez Europejczyków świadczy o naszym ówczesnym zacofaniu.

Barbarzyńcy zniszczyli Imperium Rzymskie ,czy byli wyżej rozwinięci od Rzymian ? zastanów się.
 

Iron Duke

Bywalec
Dołączył
30 Styczeń 2011
Posty
1 231
Punkty reakcji
41
Miasto
z naszej Galaktyki
hannab1,

masz rację, o sukcesie Hiszpanów zadecydowało wiele czynników. Ale przewaga technologiczna była jednym z najważniejszych. Przewaga rozumiana szeroko. Wielu Indian zmarło w jej wyniku, nie zobaczywszy Hiszpana na oczy!
Ich populację dziesiątkowały europejskie choroby, pochodzące od domowego inwentarza. Europejczycy przez tysiące lat bliskich kontaktów nabyli na nie odporność. Wśród Indian epidemie szerzyły się jak pożar stepu, ze strasznym skutkami.
Wielką cywilizację Missisipi, z populacją szacowaną na kilka milionów mieszkańców, epidemie "wyzerowały" na kilkadziesiąt lat przed przybyciem pierwszego Hiszpana w tamte strony. I gdyby nie monumentalne kopce ziemne nie wiedzielibyśmy, że istniała.

Konkwistę znacznie ułatwiły Hiszpanom podziały polityczne i plemienne wśród Indian. Ale decydujące znaczenie miały: technologia oceanicznych podróży, nowoczesna stalowa broń sieczna i takież pancerze, broń palna i kawaleria zupełnie w Amerykach nieznana. Także sprawna organizacja europejskich państw, oparta na znajomości pisma i oświaty.

Indianie przy całej wspaniałości ich kultury materialnej, byli jeszcze w epoce przedmetalurgicznej. Złoto i miedź, nie mogły równać się z brązem czy żelazem, o stali nie wspominając. Ich pismo było na etapie hieroglifów, czy jak Kipu, jeszcze wcześniejszym. Nie znali koła i zwierząt pociągowych.

Mój szacunek - 2000 do 3000 tysięcy lat zapóźnienia w stosunku do EuroAzji jest prawdopodobny.

Nie uogólniaj mówiąc o różnicy w rozwoju bo w dziedzinie np. astronomii poziom Majów Europejczycy osiągneli dopiero w XXw.

Na jakiej podstawie tak twierdzisz?

Opóżnienie cywilizacji Indian.? Sama nazwa nadana im przez Europejczyków świadczy o naszym ówczesnym zacofaniu.

Tego zupełnie nie rozumiem. Przecież to Europejczycy dotarli do nowego lądu i nadali mu nazwę. Gdzie tu zacofanie?

Barbarzyńcy zniszczyli Imperium Rzymskie ,czy byli wyżej rozwinięci od Rzymian ? zastanów się.

Co znaczy rozwinięci? Używali identycznej jak rzymska technologii. Dosłownie! Wielu z nich służyło w rzymskich legionach i świetnie znało rzymską sztukę wojenną. Ale nie to decydowało - tzw. barbarzyńcy, byli na tym samym etapie technologicznego rozwoju co Rzymianie. Żywili populację rolnictwem opartym o te same rośliny i zwierzęta. Posługiwali się tą samą bronią - żelaznymi ostrzami. Wykorzystywali te same zwierzęta do walki i transportu.
Na marginesie, broń która pokonała Rzymskie Imperium w znacznej części wypalono i wykuto na Mazowszu, w dziesiątkach tysięcy pieców na rudę darniową.
 

hannab1

Nowicjusz
Dołączył
8 Styczeń 2011
Posty
525
Punkty reakcji
25
Miasto
Ogród Eden
Iron
Upadek Imperium Romanum ja określiłbym jako wielką tragedię dla Europy z której ten kontynent otrząsnął się dopiero po dziesięciu wiekach a z Twojego postu można wnioskować ,że barbarzyńska pożoga przyniosła Europie wieki rozkwitu i prosperity.
jezyk.gif
 

Iron Duke

Bywalec
Dołączył
30 Styczeń 2011
Posty
1 231
Punkty reakcji
41
Miasto
z naszej Galaktyki
hannab1,

Upadek Imperium Romanum ja określiłbym jako wielką tragedię dla Europy

Dlaczego?
Skąd ta fascynacja tępymi rzymskimi żołdakami? Hitler podbił Europę, jego upadek też był nieszczęściem dla kontynentu?


z której ten kontynent otrząsnął się dopiero po dziesięciu wiekach

Zachodnie Cesarstwo upadło w 476 ne. Czyli, dopiero w 1476 Europa osiągnęła poziom cywilizacyjny starożytnego Rzymu? :mruga:

a z Twojego postu można wnioskować ,że barbarzyńska pożoga przyniosła Europie wieki rozkwitu i prosperity.Dołączona grafika

Tego akurat nie napisałem. Ale tak właśnie było! Imperium Romanum gniło kilkaset lat w zastoju, jego upadek umożliwił odrodzenie Europy. Nie od razu, trwało to 300 lat, ale w efekcie europejska cywilizacja zrobiła milowy krok w rozwoju.
Późne Średniowiecze, to okres wielkiej eksplozji technologicznej, populacyjnej, naukowej, która wypromowała Europę na światowego lidera. Nigdy wcześniej tak szybko nie odrabialiśmy dystansu w stosunku do innych ośrodków cywilizacyjnych - Chin, Indii, Islamu.
Nie warto żałować Imperium.
 

Lobo2007

Wyjadacz
Dołączył
25 Wrzesień 2007
Posty
10 249
Punkty reakcji
381
Wiek
44
Przyznam Ci racje Iron. Cesarstwo rzymskie nie upadło nagle. To był proces rozpoczęty właściwie upadkiem republiki. Można powiedzieć, że szczyt to był I wiek, ale już nastąpił wtedy upadek moralny i polityczno - prawny (rządy tyranów jak Sejan, Kaligula etc.). Z kryzysów, które nastąpiły po rządach pięciu dobrych cesarzy Rzym już właściwie już się nie powrócił do dawnej świetności, choć udawało się opanowywać na krótsze lud dłuższe okresy stany destabilizacji politycznej. Właściwie od czasów Konstantyna Wielkiego, można by mówić już o średniowieczu. Miasta zaczynają podupadac. Niewolnictwo traci znaczenie, a podstawą rolnictwa są koloni, wojsko za którym podążają całe rodziny nie przypomina zupełnie dawnej karnej armii, i nawet wbrew temu jakby chcieli filmowcy Hollywood, uzbrojeni w kolczugi rzymscy żołnierze tez przypominają już bardziej wczesnośredniowiecznych wojów, niż żołnierzy Juliusza Cezara, od Adrianopola, bitwy rozstrzyga konnica, nie piechota. Przejście od starożytności do średniowiecza to był długotrwały proces.
Imperium Romanum, miało bardzo korzystny wpływ, ale tak jak piszesz Iron z czasem nie wnosiło już niczego nowego. Często zapomina się, że IR nie przestało istnieć w V w. a jedynie jego zachodnia cześć. Co działo się, z IR po V wieku, przez następne lata widać w Bizancjum. To, że zachód nie znalazł się w orbicie wpływów IR, pozwoliło stworzyć odmienna cywilizacje, potem renesans i całą nowożytność.
Oczywiście upadek zachodniego cesarstwa w V wieku, to ogromny krach gospodarczy oraz destabilizacja polityczna, ale na dłuższą metę miało to skutki pozytywne. Nic nie trwa wiecznie.
 

Grabaz5

Nowicjusz
Dołączył
9 Maj 2011
Posty
187
Punkty reakcji
6
Upadek każdego imperium jest destabilizacją czy chcemy czy nie. JA jestem trochę zafascynowany kulturą romańską, i upadek Romy uważam za pewne europejskie nieszczęście, które chwilowo zahamowały jej rozwój. Wiem że zdania i tak będą podzielone ale dla mnie Cesarstwo zachodnio-rzymskie bo o nim mówię było jednym z potężniejszych w okresie swej świetności.
 

Lobo2007

Wyjadacz
Dołączył
25 Wrzesień 2007
Posty
10 249
Punkty reakcji
381
Wiek
44
Było i jest jednym z filarów naszej współczesnej cywilizacji, ale nic nie trwa wiecznie.
 

Iron Duke

Bywalec
Dołączył
30 Styczeń 2011
Posty
1 231
Punkty reakcji
41
Miasto
z naszej Galaktyki
Lobo,

dzięki za wsparcie i wyjaśnienie, dlaczego upadek Imperium nie był na dłuższą metę dla Europy tragedią. :)
Rozumiem skąd się bierze fascynacja siłą i skutecznością militarną Rzymu. Ale wyobraźmy sobie, gdyby Hitlerowi udało się wojnę przetrwać, co ludzie następnych epok widzieliby w III Rzeszy?
Militarne sukcesy na skalę Aleksandra, czy Cezara. Monumentalne budowle w całej niemieckiej Europie. Sieć autostrad, także w naszym kraju! Technologie zadziwiające świat.

A los podbitych narodów, kogo by obchodził? To, że ludzie znad Wisły i Warty przepadli w odmętach dziejów, cóż, takie są prawa historii.

Czy to nie znajomy obraz?
 

Grabaz5

Nowicjusz
Dołączył
9 Maj 2011
Posty
187
Punkty reakcji
6
Znajomy, znajomy. Podboje są jak łańcuch pokarmowy. Rzym zajął Brytanię, Brytania później "Kolonizowała" Indian, teraz tylko czekać kogo skolonizują Indianie :)
 

hannab1

Nowicjusz
Dołączył
8 Styczeń 2011
Posty
525
Punkty reakcji
25
Miasto
Ogród Eden
Dlaczego?
Skąd ta fascynacja tępymi rzymskimi żołdakami? Hitler podbił Europę, jego upadek też był nieszczęściem dla kontynentu?
Tępymi rzymskimi żołdakami? Iron ,chyba uczyliśmy się różnej historii.
(Hitler w swojej paranoi próbował wzorować się na Imperium,fakt ale to nie potwierdza twojej tezy)


Zachodnie Cesarstwo upadło w 476 ne. Czyli, dopiero w 1476 Europa osiągnęła poziom cywilizacyjny starożytnego Rzymu? :mruga:
Mniej więcej.Nie wycofuję się z tego.Dla mnie okres średniowiecza to cywilizacyjny kataklizm i okres "zwijania" a nie rozwoju.
Nie trzeba być specjalistą od Średniowiecza by dostrzec różnicę w wielu dziedzinach.
Okres oddalania się od wspaniałej kultury antycznej próbujesz nazwać okresem rozwoju?
Cały tzw dorobek średniowiecznych mędrców i myślicieli oparty był na starożytnej myśli filozofów tyle ,że wypaczony i skrzywiony religijnym obłąkaniem towarzyszącym tej epoce.
astronomia, matematyka, literatura, sztuka to wszystko produkt kultury antycznej.
Tego akurat nie napisałem. Ale tak właśnie było! Imperium Romanum gniło kilkaset lat w zastoju, jego upadek umożliwił odrodzenie Europy. Nie od razu, trwało to 300 lat, ale w efekcie europejska cywilizacja zrobiła milowy krok w rozwoju.
Późne Średniowiecze, to okres wielkiej eksplozji technologicznej, populacyjnej, naukowej, która wypromowała Europę na światowego lidera. Nigdy wcześniej tak szybko nie odrabialiśmy dystansu w stosunku do innych ośrodków cywilizacyjnych - Chin, Indii, Islamu.
Nie warto żałować Imperium.
Możesz sprecyzować i wyszczególnić kilka spektakularnych osiągnięć owego eksplodującego cywilizacyjnie Średniowiecza?
Bo ja kojarzę ten okres tylko ze świętą inkwizycją, płynącymi na ulicach miast ekskrementami i obłąkanymi ascetami żyjącymi jak zwierzęta w imię swych równie chorych pobudek religijnych.

 

Iron Duke

Bywalec
Dołączył
30 Styczeń 2011
Posty
1 231
Punkty reakcji
41
Miasto
z naszej Galaktyki
hannab1,

Możesz sprecyzować i wyszczególnić kilka spektakularnych osiągnięć owego eksplodującego cywilizacyjnie Średniowiecza?
Bo ja kojarzę ten okres tylko ze świętą inkwizycją, płynącymi na ulicach miast ekskrementami i obłąkanymi ascetami żyjącymi jak zwierzęta w imię swych równie chorych pobudek religijnych.

Nie chcę pozować na eksperta od historii Antyku i Średniowiecza, dlatego pozwól, że posłużę się opinią człowieka którego nauczyłem się cenić i podziwiać, forumowego kolegi - Pilastra:
Światła Średniowiecza

Przeczytaj proszę ten esej i podziel się wrażeniami. :)
 
S

serwor

Guest
Prawda jest taka ze w tej epoce akurat to europa byla na szczycie ale przeciez wczesniej inne cywilizacje rzxadzily uwczesnym swiatem ,teraz akurat padlo na europe.
Kazda rasa ma swoje piec minut.
Po europie pewnie przyjdzie czas na Azję. To samo jest z narodami ,prawie kazdy narod w europie ma w swojej histori okres kiedy byl mocarstwem.
Co do cywilizacji amerykanskich, moim zdaniem zabraklo im jednego podstawowego wynalazku,koła,bez tego trudno cos dalej wynalezc.
 

Iron Duke

Bywalec
Dołączył
30 Styczeń 2011
Posty
1 231
Punkty reakcji
41
Miasto
z naszej Galaktyki
serwor,

Co do cywilizacji amerykanskich, moim zdaniem zabraklo im jednego podstawowego wynalazku,koła,bez tego trudno cos dalej wynalezc.

Przykład koła idealnie ilustruje problemy amerykańskich cywilizacji.

Znali koło! Znaleziono zabawki wyposażone w koło, wśród inkaskich artefaktów. :)
Czemu starożytni Amerykanie na tym poprzestali? Na pewno nie z braku wyobraźni czy inteligencji.
Powodem był inny brak - zwierząt pociągowych, lub(i) terenów nadających się dla pojazdów kołowych!

Przodkowie Indian, ludzie kultury Clovis, wytępili m.in. konie wraz z całą megafauną Ameryk.
A bizona trudno do wozu zaprzęgnąć. :D
W Ameryce południowej, gdzie poddano domestykacji lamy, teren nie sprzyjał pojazdom kołowym.
Dlatego, nie stosowali czegoś co nie było użyteczne.
 
S

serwor

Guest
Nie slyszalem o tym aby w ameryce poludniowej przed Hiszpanami znano kolo,przeciez nie tylko konie mozna udomowic.

Koło
 

hannab1

Nowicjusz
Dołączył
8 Styczeń 2011
Posty
525
Punkty reakcji
25
Miasto
Ogród Eden
Iron Duke
No więc, skusiłem się i.......straciłem niestety 10 min ( jakże cennego) czasu.Autor ( podziwiam wysiłek jaki w to włożył ) przekonuje powołując się na wyliczenia ,porównania i wartość praktyczną wynalazków.
Podaje przykłady chomąta ,pługu i trójpolówki, kompasu i kilku innych i stawia to jako przeciwwagę osiągnięć antyku.Zgadza się ,świat idzie cały czas do przodu ale ,no sorry to tak jakby wynalezienie agrafki i biustonosza były kluczowymi osiągnięciami cywilizacji i przekreślały wszystko co było wcześniej.
mruga.gif


Następna sprawa, Pilaster zaprzecza samemu sobie, kwestionuje osiągnięcia starożytnej Grecji mówiąc ,że tak naprawdę nic wielkiego nie stworzyła a później stwierdza z przekąsem ,że Rzymianie wszystko co osiągnęli zawdzięczają Helladzie.
Mógłbym jeszcze wyliczyć co najmniej kilka takich przykładów np powoływanie się na wyliczenia PKB z 1000 roku
blink.gif

Takie wyliczenia są domeną popularnonaukowych ( z akcentem na popularność ) mediów ,więc mają się nijak do rzeczywistości.
I tak dalej i tak dalej....Nawet nie chce mi się polemizować z przytaczanymi tam argumentami.
Moje wnioski ? Proszę bardzo. Efekciarska bajka przyobleczona w psudonaukową retorykę.
Uczucie jakie mi towarzyszy po przeczytaniu - rozbawienie.Jeżeli taki był zamysł autora to udało mu się.
smile.gif

Pozdrawiam.
 

Iron Duke

Bywalec
Dołączył
30 Styczeń 2011
Posty
1 231
Punkty reakcji
41
Miasto
z naszej Galaktyki
serwor,

Nie slyszalem o tym aby w ameryce poludniowej przed Hiszpanami znano kolo,przeciez nie tylko konie mozna udomowic.

Podkreślam, mam informację o zabawce wyposażonej w koło, nie o jego praktycznym zastosowaniu.
Niestety, nie potrafię przypomnieć sobie źródła tej informacji. To był jakiś opis stanowisk archeologicznych z Peru.

Zwierzęta pociągowe. Tak można udomowić te które Indianie udomowili, i nic więcej! Europejczycy nie udomowili żadnego innego gatunku, w Amerykach i w Afryce. To znaczy, że miejscowi "wyczerpali" zasoby. Problemem była ich znacząco mniejsza ilość, od oferowanych przez EuroAzję.

hannab1,


No więc, skusiłem się i.......straciłem niestety 10 min ( jakże cennego) czasu

Aż tak bolało? :(

.Autor ( podziwiam wysiłek jaki w to włożył ) przekonuje powołując się na wyliczenia ,porównania i wartość praktyczną wynalazków.
Podaje przykłady chomąta ,pługu i trójpolówki, kompasu i kilku innych i stawia to jako przeciwwagę osiągnięć antyku.Zgadza się ,świat idzie cały czas do przodu ale ,no sorry to tak jakby wynalezienie agrafki i biustonosza były kluczowymi osiągnięciami cywilizacji i przekreślały wszystko co było wcześniej.Dołączona grafika

A jak inaczej dokonać oceny?
Skala Kardaszewa-Sagana jest obiektywnym narzędziem oceny zaawansowania cywilizacji. Powszechnie akceptowanym przez współczesną naukę.

Piszesz o agrafce, powstrzymaj ironię. Rewolucja w rolnictwie jest fundamentem cywilizacyjnych zmian! Pisałem w tym wątku - największy przełom w dziejach człowieka to wynalezienie produkcji żywności w Neolicie. A Ty nie chcesz docenić nowoczesnego pługa ciągniętego przez konia w chomącie. Dzięki takim rozwiązaniom możliwa była populacyjna eksplozja, transfer nadwyżek ludności do miast i wiadomo co było dalej....

Pilaster nie przekreśla tego co było wcześniej, tylko porównuje.

Następna sprawa, Pilaster zaprzecza samemu sobie, kwestionuje osiągnięcia starożytnej Grecji mówiąc ,że tak naprawdę nic wielkiego nie stworzyła a później stwierdza z przekąsem ,że Rzymianie wszystko co osiągnęli zawdzięczają Helladzie.

Chyba nie czytałeś uważnie. :(

Napisał przecież, że Grecy mieli niebywałe osiągnięcia naukowe, tylko ich społeczeństwo nie umiało(nie chciało) z nich korzystać. Słyszałeś o Dysku z Antykithery?
Antyczny komputer To pierwszy mechaniczny komputer w dziejach człowieka! I co z tego? Był ewenementem, "Białym Słoniem" swoich czasów bez dalszych konsekwencji.

Natomiast prawdą jest, że Rzym chłonął hellenistyczną kulturę jak gąbka. Ale dotyczyło to głownie filozofii czy literatury. Mechaniką nie byli zainteresowani(poza militarną) co precyzyjnie wyjaśnił Pilaster.

Mógłbym jeszcze wyliczyć co najmniej kilka takich przykładów np powoływanie się na wyliczenia PKB z 1000 roku Dołączona grafika
Takie wyliczenia są domeną popularnonaukowych ( z akcentem na popularność ) mediów

Mylisz się. Autor podał źródło danych na które powołuje się w eseju. To wyliczenia statystyczne ośrodka historycznego na Uniwersytecie w Groningen.

Jeśli się dobrze bawiłeś przy czytaniu, spróbuj jeszcze raz. Może więcej do Ciebie dotrze? :)
 
Do góry